Rabu, 10 Februari 2016

PITARUAH AYAH ~ Angku Yus Dt. Parpatiah.
Bismillahirahmanirrahim“Rabbish srahli sadri wayasirli amri wahlul u’k datam millisani yaf kahu kauli.”

O… nak kanduang sibiran tulang, buah hati limpo bakuruang, ubek jariah palarai damam, sidingin tampa di kapalo. Kamari-mari molah duduak, ado rundiang ayah Sampaikan..
Kalau diliek dipandangi nak, dicaliak umua nan tapakai, badan Ayah baransua tuo, kini manjalang anam puluah. Hari patang mantari turun, awan di barat merah sago, malam nan tidak lamo lai..

Nyampang tibo saruan Allah.. Ajal sampai capek paminto, umua tibo dijangkauan. Tabuah digoa tigo-tigo, badan baganjua baliak pulang, katampek asa mulo jadi, suruik ka tanah nan sabingkah. Badarun aia pamandian, ba lasia bunyi cabiak kapan, dikocong dikabek limo, cukuik satanggi jo aia bungo. Bararak tandu ka surau, tibo di surau dibujuakan, mairiang sholat ampek takbir. Kini manuju ka pusaro, iyo ka pandam pakuburan.

Tagolek di liang lahat, tanah sakapa bapakalang, mahereang mahadok kiblat, dibateh papan nan sahalai. Badoro tanah panimbunan, tatagak mejan nan duo, manyalo ciluang hitam, do’a dibaco panghabisan.

Tujuah langkah mayik di kubua, datang malaikaik pai batanyo. Tapi jangankan tanyo ka tajawab, usaho ndak hawa katabandiang, utang ka anak nan takana, kasiah tangiang alun sampai. Kok basuo nan bak nantun, taradok pusako ka bajawek atau pun warih ka di baia, usah diarok dari ayah..
Sabab ba’alah nan baitu, salamo dunia di tunggu, Ayah diseso parasaian, gilo diarak-arak untuang..

Tapi kaganti ameh, bak di urang timbalam, pitih nan babilang, hanyo pitaruah batinggakan, banamo Pitaruah Ayah. Itulah tando kasiah sayang, utang nan nyato pado anak, kini ayah lansaikan.

Dangakan molah anak kanduang, simakkan bana nyato-nyato. Satitiak usah lupokan, sabarih janganlah hilang, ganggam arek, paciakkan taguah. Siang ambiaklah ka patungkek, kok malam jadikan suluah, pidoman patang jo pagi.


Takalo maso dulunyo, awal mulo insan kalahia, bundo di dalam pasawangan, sadang dilamun-lamun ombak, angin badai, lauik manggilo, kilek patuih hujan basabuang, kalam nan bukan alang-kapalang. Lua ke Allah ka bagantuang, indak kamano ka manggapai..
Dek lamo lambek dibadayuang, sapueh-pueh panangguangan, sampailah juo di Kualo. Tali turun sauh dibuang, kapa marapek di tapian balabuah surang pasisianyo...


Sawajah kapado urang nantun, mandi darah sakujua badan, kakinyo malajang-lajang, taganggam tangan nan duo, bunyi pakiak sapanuah kampuang cando pandeka dapek lawan.


O . . . nak, kok ingin tahu nak, itulah anak manusia nan lahia ka bumi Allah nangko, lahia sarato jo untuangnyo,

Adopun tujuan jo mukasuiknyo, mangko jo darah samo tibo, sirah hati pakek pangana. lambang barani, lahia batin indak manaruah gamang-takuik, Mangapa tangan suok kida, mandongkak, manyipak-nyipak, itu ma’ana urang bagak, medan galanggang nan nyo hadang cakak nan tidak kunjuang damai. Pakiak bukan sumbarang pakiak, sorak kumando dilewatkan ibaraik badia jo mariam, tando nagari dalam parang. Mako pado hakikatnyo, hiduik adolah perjuangan dan satiok perjuangan bakandak manang. Kamenangan janjang ka istana manuju kirisi di partuan.


Sasungguahnyo manusia ko adolah rajo, badaulat di muko bumi, Allah bana nan manobatkan, “Inni ja’ilu fil ardhi khalifah”. Untuak itu Ayah pasankan nak, usah manjadi rajo kalah.
Nan bajalan manakua-nakua. Mangecek tatagun-tagun, hilang banso punah martabat. Manambah gantang tatanakkan, manyamak dalam nagari.

Kalau ingin tau juo, iduik nangko indaklah lamo, dunia hanyo sakijok mato. Caliaklah contoh jo ibaraik, maso lahia di songsong abang, mati di anta dek sumbayang. Antaro abang jo sumbayang, sinan kamat dibacokan hinggo itulah jatah umua.

Bakato Muhammad Iqbal, apolah kato dek baliau:“Umur bukan ukuran masa, hidup tidak takaran zaman, sehari tinggal di rimba, seribu tahun bagi si domba.Ma’ananyo manjadi singo, bukan manggadang bakato dareh. bakitabullah di tangan, kandak badannyo awak surang. Indak nak, bukan baitu filsafahnyo, tapi bialah satahun jaguang, pagunokan maso nan pendek, bapacu marabuik buko, mambuek amal kabaikan. Baguno ka diri surang, tapakai di masyarakat, manfaat salingkuang alam. Untuak apo panjang bajelo, hinggo batungkek saluang api, kalau awak kiliran tangan masak lacuik, makan parentah. Kok kunun pulo, kuma bamiang manggata di dalam kampuang, cilako hiduik tu namonyo. Sabaliak nan dari pado itu, umua bukan sabateh kubua, hiduik bukan salacuik abih. Tapi adoh hiduik sasudah hiduik. Panjang nan tidak kaujuangan. Itulah hiduik di akhirat, kamari tujuan sabananyo. 


Takalo insan di alam roh, janji-lah sudah tapabuek, patimbang muluik dengan Allah, makhluk kata An-Khalik nyo. Kito mamacik tali kamba, usah kandua tagang salampih, dunia akhirat satimbangan. Nyampang kok putuih kaduonyo sinan tahanyuik handam karam. Kini di rintang angan-angan, isuak diseso panyasalan.


Di dunia rintang jo ratok, di akhirat gilo jo gagau, kalamlah jalan ka sarugo. Mangana sakah nan bak kian, Ayah bapasan, bawasiat, rantangkan banang ka langik, hubuangkan diri jo Tuhan. Jalin kulindam ateh bumi, paharek buhua jo manusia. “Hablum minallah wa hamblum minannas”. Itulah cancangan duo sagarajai, kapa nan duo salabuahan, samo dek awak kaduonyo.


Mano nak kanduang janyo Ayah, ijanlah bosan mandangakan, mangecek indak ka lamo, taga dek seso manyimpannyo..

Jikok anak taruih mamandang, simak jo daliah mato batin. Adopun tubuah manusia terbangun dari tigo runggo :
Partamo, runggo diateh, kaduo runggo di tangah, katigo runggo di bawah. Nan dimukasuik jo runggo ateh, iolah ruang di kapalo, bakandak isi pangatahuan, ibaraik dinamo masin kapa, ulu tanago baliang-baliang, pambalah aia di lauik-tan.
Tasabuik runggo di tangah, yaitu dado, yaitu nang kodoh. Jan sampai sasek palayaran, hilang tujuan tanah tapi.

Salorong runggo di bawah nak, paruik nan mintak dikanyangkan, umpamo parka tampek barang. Tansano muatan kosong alamaik oleang jalan kapa, dihampeh ombak jo galombang, manantang karam tak batumpang. 


Atau kalaulah buliah Ayah misalkan kapado alam Minang Kabau tardiri dari tigo luhak. Partamo, luhak nan tuo. Lambang kuciang warnanyo kuniang. Kuciang itu binatang lihai, tinggi pangaruah, berwibawa. Kuniang tando kamanangan. Tujuannyo, urang cadiak adi kuasa, sumber ilmu pangatahuan, “Sains Tekhnologi” kato rang kini.

Kaduo, luhak nan tangah. Simbol sirah harimau campo, barani karano bana, hukum pun tidak makan bandiang, banamo parentah syarak. Calak alah tajam pun ado, tingga dek awak manyampaikan. Adaik alah syarak pun ado, tingga dek awak mamakaikan, moral, spiritual, istilah baru.

Nan katigo, luhak nan bungsu. Corak hitam lambangnyo kambiang, rila jo saba bausaho, rumpuik nan indak pantang daun, dek padi mangko manjadi, dek ameh mangkonyo kameh. Mangecek iyo jo pitih, bajalan tantu jo kain, karajo tantu jo nasi, ekonomi baso canggihnyo. Itulah tali sahalai pilin tigo, tungku tigo sajarangan.
Kok nak samparono nak, manjadi urang baharago. Sajundun jasmani jo rohani, dunia dapek akhirat buliah. Mako sarek-kan kapalo jo pangatahuan, panuahkan dado jo agamo, gasaklah paruik jo harato. Di ateh tungku nan tigo, sinan tajarang kahidupan, masak hakikat manusia insan nan kamil sabatangnyo. 


Tapi usah senjang, barek subalah, rumik naraco manimbangnyo. Kok cadiak sajo dibanggakan, hiduik bansaik tangan di bawah, tagigik lidah bapituah. Ameh hurai nan basambuakan, loyanglah juo kecek urang. Tapek bak bunyi buah pantun, kok rintiak bana kalau deta, lakek talilik di kapalo, kok cadiak bana kalau suka, kecek taimpik di nan kayo. 
Baitu pun awak binguang, maraso cadiak, kecek indak bakarunciangan. Disangko pitih pasak lidah, sombong takabua muaronyo. Gekang-bagekang siliah rarek, indak tau tampuak lah layua, lonjak-balonjak labu anyuik, isi gaja, ampo di dalam mahajan, tuah tarnamokan.
Di baliak nan dari pado itu, kok di ateh isilah panuah, cadiak alah pandai pun inyo, nan di bawah muatan sarek, pitian sambua, bando malimpah. Tapi pasak ditangahnyo lungga, iman goyang, agamo tipih, hilang pidoman kapa basi.

Andaknyo, kok kayo suko dimakan, ringan tangan manolong urang, rajin bazakaik, basidakah. Kok tumbuah awak urang cadiak, kusuik sato-lah manyalasaikan, karuah paringan mampajaniah. Maha cacek murah nasihat. Sinan nagari mako aman.

Mako dari itu nak, satiok kakok ka diawai, rundiang sapatah ka disabuik. Bulek lah bana kato hati, sasuai dalam kiro-kiro, naiak-kan dulu ka daraik, caliak timbangan hukum syarak lai kok dalam ridha Allah. Itulah naraco nan tak paliang nak sarato bungkah nan piawai, indak mangicuah salamonyo.


Anak kanduang balahan nyao, jarek samato Ayah-Bundo putuih tak jo-aa ka diuleh, sapihak ka badan diri Ayah, urang nan bukan cadiak pandai, ilmu kurang sikola tangguang, mangaji tak sampai katam, rumik lah Ayah babarito. Ndak mungkin si bisu ka banyanyi, mustahil si lumpuah ka manari, baa rang buto ka mambimbiang. Hanyo dek sungguah rajin manyimak dari alam dapek baguru di sinan tibo pangajian. Mari kito cari rasionyo..


Dibalun sabalun kuku, dikambang saleba alam, alam takambang jadi guru, bumi jo langik ado di dalam. Kini nak Ayah curai Ayah papakan, tuah cilako nan talukih, dicaliak jo mato batin, diambiak ka ujuik paham, sinan tasaiah ma’ananyo.

 Ado ampek suruhan, ampek tagah nak.

Nan partamo iduiklah bak rumpun aua, usah dicontoh bak tibarau. Nan kaduo, tiru baringin tangah padang, jauahkan sifaik bak kiambang. Nan katigo, simaklah anau dalam rimbo, pantangkan jadi bio-bio. Dan nan kaampek, jadilah sarupo paku, ijan saroman jo binalu.


Baa kakanyo rumpun aua, tambuntalang buluah bambu, nyampang tumbuah di lereang, tanah suko, tabiang mamuji. Kok indak lah urek nan mangungkuang taban badaro sadionyo. Bukik pun indak taseso, lurah di bawah talinduangan, gagang manjelo dapek junjuang, maso rabuang carian urang, kok gadang banyak manfaat, lah tuo paguno juo. 

Baitu sifat ka dipakai nak. Dimanapun bumi dipijak, bia di kampung atau di rantau mambao rahmat ka rang banyak. Pandai-pandai jo masyarakat, tau-tau manenggang raso usah pamaha takuik rugi. Kok mangecek ma’agak-agak, pikiakan tiok ka bakato, tapi usah katokan tiok nan tapikia. Sabab luko di pisau tampak darah, nak duo tigo taweh panawa, sanang nan tidak tampak bakeh, tapi luko di lidah sulik ubeknyo mandanyuik ka ubun-ubun, manggaga ka rantai hati. Di lua mungkin tak bakasan, di dalam manaruah kasam. Nan bak kain dimakan nyangek, lipek patahnyo tak barubah, dikambang nyanyai tiok ragi. Bak kato-kato rang tuo ko’ee “kaki tataruang inai badahannyo, muluik tun taloncek ameh tantangannyo”.

Salain nan dari pado itu, satinggi-satinggi batang batuang, pucuaknyo runduak ka bawah, manyilau bumi tampek tumbuah, guno nan tidak talupokan, sambia babisiak bakeh rabuang kok sampai kalian gadang isuak usah lupokan jaso tanah, tau mambaleh budi baiak. Lamahnyo pulo kadikatokan, maliuak di puta angin, manggerai dipupuik ribuik. Bak cando-cando ka tumbang, jangan ka patah ratak pun tido.

Tapi tibo tapaso inyo kareh, bisa malantiang ka udaro indak siapo ka manahan. Satiok rueh basambilu, tiok buku bamatang pulo langkok jo duri jo miangnyo, namun tabungkuih dalam kalupak, dari lua tak nampak rupo. 

Aratinyo, samantang awak diateh, usah pan-den palabiak dado kujua takabua tu namonyo. Balarang bana jo agamo nak, tacacek sapanjang adaik. Urang iduik banyak batuah, urang mati banyak kiramaik. Lauik sati rantau babego taluaknyo baranjau pulo. Ikhlas-ikhlas kalau manolong, suko-suko kalau baragiah mahamun sakali jangan.

Sabaliaknyo nak, usah palupokan jaso urang, walau sahaluih bijo bayam, gadang faedah manfaatnyo, pama'af saba jo rilah habiskan dandam kasumat. Bia urang baniat buruak awak babudi baiak juo. Pakaikan bana tu nak kanduang, usah dicayah dilengahkan, itu tantang buluah jo bambu.

Ba’alah pulo jo tibarau. Cubo danga simakkan nak dapek paham hakimahnyo. Iduik tibarau barumpun-rumpun, batangnyo barueh-rueh, badaun panjang bakalupak. Kalau dipandang dari jauah, saroman bana bantuak tabu. Tapi di mamah ramba raia raso amba indak batantu, pangicuah gadang kironyo. Tarau ketek sabantuak jaguang, disilau indak babuah, bungo sahalai tak manaruah. Kalau-inyo tumbuah di lereang atau di tanah katinggian sinan tabukak rasionyo.

Barambuih angin ka mudiak, tibarau madok ka mudiak, kok bakisa arah ka ilia inyo baputa kian pulo. Nyampang ditumpu dari ateh, lah sato maangguak-angguak, urang diam inyo marumuak. Kian iyo, kamari iyo, lawan jo kawan samo iyo. Pendeknyo sagalo iyo, indak ado nan tidak iyo. Tibo Golkar lah masuak Golkar, urang P-3 inyo P-3, kampanye PDI paliang di muko, indak bapendirian. Aa kasudahannyo jadi timun bungkuak, masuak karanjang tak baetong, kok pai indak manukuak, pulang indak malabiahi, arago bara diri awak.

Di dalam bahaso nasional tapeklah kok dikatokan bahwa inilah lambang kepalsuan, penuh kepura-puraan tanpa motivasi dan munafik sulit dipercaya. Awak ko musti jujur Nak, kok indak katokan indak kok lai tunjuakkan lai, usah takah-takah sipuluik alun ditanak lah badarai, manipu diri surang. 

Lagak bak cando urang kayo, mangecek pantang di bawah, ba’a jeneang baa lah mantiak perak basapuah dijarinyo, sarawa bagantiak juo. Padohal baju basalang balagakkan, tiok kalapau tiok utang cah bon, cah pinjaman, sakali indak babayaran, ditunggu urang diariaknyo. Anak cacak tabang ka benteang, tibo di benteang makan padi, awak rancak kupiah teleang, diresek saku tak barisi. Jauahkan bana nan bak nantun nak. Hongeh kecek urang kampuang, bagunjiang urang suok kida.


Ado pulo nan sok urang cadiak, manggaleh inyo nan santiang, impor ekspor buah tutua-nyo, bursa efek nan tau bana. Rokok kawan disantuangnyo (heh…). Jo agamo inyo nan paham, nak musarab Mantiak Ma'ana tafsir khazen Imam Ghazali, kasurau tiok hari rayo. Jo politik tau daulu sajak nan dari orde baru, soal KBJ pembangunan sampai ke Irak ke Bosnia, ulu nuklir tanago atom, Amerika, Asean juo (heh …). Awak bagak juaro balai, sihir jo gayuang ilmu batin, kungfu, karate, silek tuo, sadonyo putuih dek baliau, di garegak layua sunguik nyo.

Kok ota soal baburu pulo, anjiangnyo paliang batuah, lupak gerai nan hitam kulik, dado lapang jangkia tagantuang, pilang-pilang bapaneh pulo, sambilan bukik kajarannyo, kakandiak kakijang juo, lah tigo liang kanai saiang, kabangkai sakali balun.

Baitupun nak, ado mangaku santiang jo adat, pantun papatah mahia bana luhak tigo larek nan duo, kato ampek undang duo baleh, pacahan undang tigobaleh. Dima-alek inyo lah nampak, kamek manitah pasambahan, ayam kinantan di galanggang. Tapi parangai bacilapuik, tibo kusuik maenjo-enjo, datang karuah maundak-undak, barundiang nak manang surang, mufakat pantang mangalah, bakato indak baistilah. .

Nan sahandak sabuliahnyo, kok iyo awak urang cadiak, cadiaknyo bisa tapakai. Kok awak urang indak tahu usah bapurak-purak tahu. Ikolah nan di katokan dek konghuchu “Orang yang paling bodoh ialah orang yang tidak tahu bahwa dia tidak tahu”. Urang nan tahu baraso inyo indak tahu iko bisa dibari tahu, tapi nan susah nak, indak sadar kalau inyo pandia, iko panyakik abih ubek tunggu mananti aja-lullah, sifaik cadiak tak dapek dituruikkan, bodoh tak bisa diajari. Itulah sifaik cilako, buangkan bana jauah-jauah nak, usah ditiru dituladan..

Kini caliaklah pulo kayu gadang, baringin di tangah padang. Baurek cukam ka tanah, jauah taunjam ka pitalo, panuahlah bumi di rumpunnyo. Dek gampo indak tabukek-kan, dek badai alun ka ta-oleang, ko-non lah goyang angin lalu. Taguah jo pandirian, istiqamah dengan tauhid, beprinsip tegar dan kokoh. Kalau yakin tumbuah dipaham, sajangka duduak tak bakisa, satampok tagak tak bapayuang, walau baalah bujuak rayu, haram kuniang karano kunyik pantang lamak ulah dek santan. Rugi jo pitih ndak ditumang, jariah payah ala biaso, tapi jaan diago martabat urang.

Lompek-salompek ambua tibo indak baserap kato duo, tak iduik mati pun jadi. Kayu baringin bapucuak cewang ka langik, tinggi malepai awan biru, pidoman musafir lalu. Daun rimbun buliah bataduah, bakeh balinduang kaujanan, paneh kaganti payuang panji, ureknyo tampek baselo, batang nan gadang kasandaran, dahan nan rampak ka bagantuang. Aratinyo panutan di masyarakat, cadiak ka bakeh rang batanyo, kayo-ka tampek rang batenggang, bagak tumpuan ka mangadu. Satitiak katonyo di lauiktan, garak dibari jadi contoh, sifat ka suri jo tuladan, sumarak urang di nagari. Perduli degan lingkungan, baitu ungkapan maso kini.

Sungguah pun beringin tinggi manjulang, tapi tingginyo manungawi bukan maimpok nan dibawah. Walau gadangnyo abih rimbun, gadang manenggang ka nan ketek, urang nan indak takuik talendo. Itulah sifaik pamimpin nak, samantang bapisau tajam indak sumbarang dirawikkan nak, jikok manembak baalamat jaleh sasaran makan pelor. Tapi kalau nyo daram ateh yo kabawah, karusuak siku bamain kamuko manggadang sipak, atau lah runciang juo nan barawik, lah nyato lurah tak babatu, marasau sajo dari ateh, bukanlah sifaik dek baringin. 

Ingeklah apo bilo kayu lah rabah, ba'a bana lah kagadangnyo, batang lapuak daun karegek usah diarok ka bapucuak, antah tindawan ka bungonyo. Tuah nan lamo ilang lalek jo loncek-loncek ka batonggok urang mancibia bakuliliang tangguang lah doso salamoko. Pahamkan bana tu Nak kanduang, ubek makan pantangan dikana jauah bala jo panyakik. Nan dikaji baringin tangah padang, ba'a pulo nasib kiambang.

Jikok kiambang ka dibaco itulah samalang-malang untuang nak. Iduik nyo manyisiah-nyisiah kok inggok manapi-napi, katangah takuik dek galombang. Lai baurek indak cukam, tajuntai kapalang turun. Walaupun tumbuah di aia tapi tarandam-randam nyo tak basah, tarapuang-rapuang nyo tak anyuik. Biduak lalu awak basibak, dek angin badan batundo, kok kunun riak mahampehkan. 
Kiambang adolah simbol manusia rapuah, lamah darah bamental loyo. Sadangkan iduik ko parsaingan nak, parang ganas medannyo kejam, tekad mambantu nan partamo, mansiu nan kaduo. Ragu-ragu dalam basikap bimbang satiok kaputusan, alamaik awak mati surang, satokok lah kalah sabalun parang. Urang panggamang mati jatuah, urang pandingin mati anyuik, takuik jo bayang-bayang surang. 


Dek sabab karano itu, yakin-yakin jo pandirian. Jan bak payuang tagajai pasak co alang-alang lamah bingkai, saribuik angin mandatang, sasambua rinai manimpo awak lah kucuik mati aka. Tapi naiakkan panji-panji nak, bangkikkan Nur Muhammad kipehlah baro tungku batin. Sakali masuak ka galanggang, pantangkan babaliak pulang. Patah sayok batungkek paruah, lagu nan usah tabangkalai, cilako ayam disabuangan. Jikok sapancuang alun putuih kalau salangkah indak sampai, kini gagal bisuak ulangi.
Dibaliak-baliak kalau-mamanggang, baru nyo masak lua dalam, diulang-ulang bak manyapuah, sinan tatampak mangkileknyo, sabab “kegagalan adalah sukses yang tertunda” baitu kecek cadiak pandai.

Simaklah pulo anau dalam rimbo nak, tumbuah tak rago urang tanam barabuik sigaek nak mamanjek, indak suatu nan tabuang. Batangnyo manganduang sagu, makanan urang sa nagari jo kudo-kudo malamakkan, ruyuang diambiak ka pincuran, kok dikabuang dibalah-balah, elok ka kasau jo kalantai, ka paga nan rancak bana.
Daun nan tuo jadi atok nan pucuak ka daun rokok lidih disusun jadi sapu. Ijuaknyo elok ka tali, saga pun banyak kagunoan. Buah lamak nirunyo manih. Dimasak jadilah gulo, diparam tuak namonyo, kok rasan itulah cuko. Sampai-pun ka miang palapahnyo, tapakai ka rauak api, sabalun datang Kewe jo Ronsul jatuih dakek urang namokan.

Sungguahpun awak urang batuah banso anau indak takabua, sifaik sombong jauah sakali. Tagaknyo manjauah-jauah, indak mamiliah tampek tumbuah, di bukik, dilurah dalam, di nan lereang atau nan data. Bia di gurun tanah lakuang inyo basanang hati juo.
Daun nyo ndak rampak bana, kok gugua salero tuo, jatuah barungguak ka rumpunnyo, indak tagaduah kiri-kanan.Santano manusia mancontoh anau nak, batang sampia namo asiangnyo. Pastilah, nagari aman kampuang santoso gemah ripah joh jenawi, barek lurah tanam manjadi. Itulah masyarkat nan adil makmur, di bawah ampun ridha Allah. Mako tacapailah nagari nan “baghdatun tayyibatun warabun ghafur”.

Sabab ba’alah yo baitu nak, satiok urang bapancarian mampunyoi padok surang-surang,  tak ado istilah pangangguran. Tatimbun jurang kamiskinan, hilanglah bingik ke nan kayo, kecemburuan sosial kato rang kini. Sadonyo berpotensi, sadonyo aktif produktif, nan buto panghambui lasuang, nan pakak palapeh badia, nan lumpuah panggaro ayam, nan binguang suruah-suruahan.
Inilah sumber daya manusia modal utama pembangunan baitu pemimpin mangatokan. Niro ndak buliah sombong ka lidih, kok indaklah karajo sapu batumpuak sarok di laman. Walau hanyo miang palapah usah dileceh diremehkan. Sabab dek rabuak kaiduik api sanggup mambaka rimbo rayo.
Mako kalaulah sampai tak paguno nak, ilia santai mudiak bamain, lah gadang bagelong juo, iduik bagantuang ka ranggaek. Malulah awak bakeh anau, kurang lah pulo dari sampiak. inok manuangkan tu nak kanduang, bao pikia dalam-dalam.Kaba baraliah inyo lai, sungguah baraliah sinan juo..

Dikaji, tantang bio-bio. Nan dikatokan bio-bio, bagagang mamanjek samak, biaso tumbuah di baluka, roman saujuik kacang paga. Buahnyo baduyun-duyun, kulik bakilek kuniang kamek, halui babulu anak kuciang, itulah miang sabananyo. Mako salain banamo bio-bio kacang miang namonyo juo jarang lah urang nan tak tau.
Dek inyo bagagang panjang, bio-bio manjala tanah, supayo tagak bak urang pulo tapaso malilik batang, bagantuang ka rantiang kayu. Banyak kacang pakaro kacang, kacang miang paliang manggata, Gata dek miang bio-bio taseso sabatang tubuah, jantuang lah mintak gawiak pulo. Ba’a bana sakik padiahnyo nak, sulik lah Ayah mangatokan, antah kok urang nan marasa’i.

Sumpah, kutuak, caci-makian, upek caraco, caruik pungkang, dibanci salamo hiduik. Jangankan ka mandakek, mandanga namo sajo lah jajok, Kok kunun maliek ka pamenan. Jo api mamunahkannyo, nak tangga dikikih dilantiangkan, baitu doso kacang miang. 


Nyampang kok kito manusia mamakai sifaik bio-bio, sakampuang kanai miangnyo, manggata turun-tamurun. Jauahkan laku nan baitu nak, buliah salamaik hiduik awak. Cubo bayangkan nak, ulah dek asuang jo pitanah, gunjiang kian kamari, bisa mararak kasiah sayang, urang balaki di sibaknyo. Tibo didagang panggaleh, la habih di timpo kabakaran, tansano api nan mamakan tingga juo puntuang baronyo. Taga dek bingik dangki urang, toke manjadi anak buah. Santano kantua ditimponyo direktur masuak pinjaro, manajer dipecat tagak, sekretaris tabaok rendong. 
Untuak itu Ayah ingekkan, hati-hati dalam bagaua, banyak batamu bio-bio nak, ulek bulu namonyo juo. Karano bak cando jujur muluik manih baso katuju, awak talen parlente pulo, panampilan pun mayakinkan. 


Ado kalonyo potongan dukun, paham rasio dalam batin pandai manakok hati urang. Kadang-kadang bantuak ulama, hadistnyo balapiah-lapiah, ayatnyo bak aia ilia, iko dalia iko ma’ana. Ado juo rupo sarjana, tau jo pasal undang-undang, hukum pidana jo perdata. Geleknyo baragam, kicuah jo kecoh, nan nyato inyo manyerak miang cundang kabaji nan nyo agiah. Pura-pua ibo, kasihan katonyo ingin nak manolong, barisuak urang tagagau gawik gapai sapanjang jalan baliau mangakeh di subaliak. 

Mang ado urang macam itu nak, ado sifaik nan ka dipakai, yaitu manjauah. Ibaraik marambah bio-bio kok hanyo dioyak dari bawah atau diruntun diratehi, alamaik miangnyo batebaran badan wak juo nan kagata. Kalau ka tangguang-tangguang masuak sakadar badebat manumpalak, eloklah manyisiah sajo. Sabab dek aluih makan jarumnyo, rumik mancari jajak masuak. Indak batali ka diri atau tampuaknyo ka dijinjiang salain dandam parang batin batinju kasudahannyo. 


Basuo bak pantun-pantun urang, “Jam gadang di Bukittinggi talatak di Pasa Ateh, tukang palindih daulunyo. Haluih karajo urang kini mangarang bungo jo karateh dek kumbang basosok juo”. Nak duo pantun sairiang, babuah rambai di puguak, bungo disasok barau-barau, ulah parangai kayu bungkuak, cayia malaleh kuduak kabau. Pahamkan bana tu nak kanduang, jago diri kanai miang, apolai manjadi miang, samo tak elok kaduonyo.

Adopun paku ataupun pakis, tamasuak bangso suku rumpuik. Sajak dulu di ranah minang paku takato jadi sayua sampai kini musaua juo. Malah ndak sajo di kampuang awak, lapeh ka Jawa, ka Makasar, ka Ambon, ka Kalimantan, sampai Brunei Darussalam, populer katupek gulai paku, lontong Padang namonyo sinan.


Nan paliang lamak dicampua jariang, serak-serakan udang bariang, asamnyo, asam balimbiang, bungo sambuang konconyo bana. Kok nak tau jo lamak paku, cubo diulang maangek-i, lah masiak mangkonyo sero. Tapi ado saketek nan maibo, manuruik pituah angku doktor, paku indak manganduang gizi, sanasib pulo jo cubadak, manganyang indak bavitamin (he …). Bialah ka ba’a pulo (heh …). 

Nan nyato itulah budaya awak, gulai pusako Minang Kabau. Samanjak alun barabalun, maso lauik sacampak jalo, marapi sagadang talua itiak, paku cubadak alah juo. Hidup paku jo cubadak, maju terus pantang mundur (he…) Kito tinggakan soal vitamin nak, ditala’ah sifaik-sifaik-nyo, kito ambiak ka jadi guru. 

Dari pangalaman ilmu paku ado bana nan kadi tiru. Yaitu, “perjuangan manantang hiduik, “Strange for life”, kato si bule. Yakin, gigiah, pecaya diri tapi jujur.. Itu nan patuik kito contoh.

Cubo DIliek pandangi. Indak sajo di tanah lambuak, di tanah napa inyo iduik, di salek batu jadi juo. Malah indak pun di ateh bumi di dahan kayu tumbuah paku, di batang karambia bisa subur sampai ka pucuak-pucuak atok, paku ko tatap iduik mewah.
Sungguah manjadi pengembara, hinggoknyo indak manyeso, makannyo mancari surang, pantang manggaduah urang lain, bak cando limau di binalu. Mandiri, itu nan patut ka ditiru, suri tauladan ka dipakai.
Satantang gigiah jo gagah caliaklah parjuangannyo, walau dihalang, dirintangi, baluka mahambek paneh, angin pun tak dapek lalu ulah dek angkuah kayu gadang. Inyo mampu batahan iduik, di bawah bayang kesombongan.


Baru kapatang kanai sabik, pagi cako di lanyau kabau, atau diimpok kayu mati, sahinggo punah tingga tunggua, bisuak pagi tuneh tacogok sa-pakan lah rimbun pulo. Paneh bataun tak mamba’a, diparun alun ka’abih, antah kok urek nan tacabuik. Tapi, salagi rumpun tak binaso, nan paku  bapantang mati. 
Sadangkan makluk tumbuhan tu nak, indak baraka, indak baraso, indak pulo punyo nafasu lai gigiah mancari hiduik. Manga kalian kok manganggur, haa. Banyaklah contoh Ayah liek, tagaga di parantauan, ta tumbuak usaho galeh pondoh poroh pulang ka kampuang. Pangacuik, kok ka gadang raso tak mungkin, pokok tandeh kadai lah lapeh. Carilah mato lokak lain ba’ako lari dari porong. 


Kandas galeh, lompek ka tukang, ndak lanteh cubo maojek. Saindak-indaknyo jadi cingkariak, bakuli manjawek upah. Pendeknyo usaho, tidak satu jalan ke Roma kato rang sinan. Nan tak usah, kalau ba CV. Duo Jari, ma’agen manjua ganja, manempe jo tante girang, adaik malarang, undang managah, isuak basinggang di narako. 
Kok lai baliak ka kampuang, basawah mambuka landang, baparak, taranak ayam, syukur bana turun ka tani. Iko indak sawah tingga, ladang marimbo, hutan kosong, lahan talantar, inyo nan sungguah di palantah. Tangah hari di lapau juo, domino balapia-lapia, gurau jo kincah nan utamo. Sahinggo di luluak tajak balabiah, dilapiak pinggan tak cukuik. Pamaleh, kanker jo tumor dalam hiduik nan panyagan, pambarek tangan, pamalu lambek bakisah. Pantang cilako kami dulu, bagayuik ka urang tuo, babaliak makan ka pusako. Apo lai marengek-rengek, pacar den lah gadang juo, kawin ka ba’a ko lah Ayah, itu haram bagi anak Minang. 

Baitupun taradok palajar, mahasiswa nan pacah mental pangaluah panjang, patuik baraja dari paku. Mantang-mantang anak kuliah, gengsi bana turun ka pasa, namuah manjadi kutu rumah. Panganggur intelek bahaso trend-nyo, rumus nan dipakai-nyo. Tujuan sikolah jadi pegawai, cari karajo ilia mudiak, masuak kantua kalua kantua, lamar kian kamari.
Sahinggo lah tipih tapak sipatu, tabuak sarawa, tantang ikua, batarimo ka indak juo. Tidak ada lowongan atau tunggu saja panggilan, baitu jawab personalia. Mako dek bosan gilo mananti umua samakin gaek juo. Kasudahannyo, baputuih aso, tibo depresi, frustasi, mamanuang, panggalak surang. Dicarak lai kaleang baigon, babuih muncuang dalam kamar. Cengeng, mako dari itu nak, karano anak lah SMA nan Insya Allah tanago Ayah kuek juo, talakik manyambuang ka fakultas, kini-kini Ayah pasankan nyampang kok jadi mahasiswa, sampai-tak sampai di wisuda, jan pasang jarek samato jadi pagawai di kantua-kantua. Karano pitih tiok mangarik, sogok-manyogok lah biaso, atau dek sabab karano lain indak manabuak cito-cito.

Mako, bukak-lah usao surang, bewiraswasta, bahaso kalian. Jaan tagoda bana jo pagawai, kok indak di kantua indak ka makan, badasi juo handaknyo, musti sanggup mandiri, bedikari. Ingek kato Bung Karno “Kesempatan itu bukan ditunggu tapi diciptakan”. Kalau hanya hiduik manunggu, samo awak jo lawah-lawah, sifaik pasif tu mah namonyo.

Sadangkan awak harus agresif, progresif dan dinamis. Baitu karakter urang Minang, watak pusako dari dulu, kini kalian mawarisi. Adopun nan pantang ka dihindari, laku parangai dek binalu, sifaik cilako dibaoknyo. Takalo bamulo, inggok manempe di kulik dahan, duduak di ujuang-ujuang rantiang. Eloklah baso batang limau, urang bataduah di baok naiak, dijamu dibari makan, tamalam diagiah lapiak. Dek lamo lambek manompang mulai bapucuak salai daun, kian hari batambah rimbun, urek manjala-jala juo, kini malilik mangulampai. Akhia kato sudahan nyo, barantiang badahan rampak, badaun babungo kambang, batang gampa urek mancakam, kalahlah nan asa dek nan tibo.

Kini limau tingga jo namo, ujudnyo nyato la binalu, sumpah bagumam batangguangkan. Jauahkan sifaik nan baitu, gadanglah doso mudaratnyo. Tahu-tahu iduik manompang, awak buliah urang tak rugi, usah kalamak dek awak surang, cadiak buruak tu mah namonyo. Licik, kato urang subarang, diagiah hati, bakandak jantuang, nan bak Balando mintak tanah. Buruak laku, jaek parangai, aka ciluah busuak pangana, niaik tak lain maniayo. Banasehat para pujangga, “Jangan ciptakan kebahagiaan di atas penderitaan orang lain” atau bahaso populer Minang Kabau “Lamak dek awak katuju dek urang”. Kok raso dibaok naiak, pareso dibaok turun, itulah timbangan rang babudi. 


Santano budi nan lah pupuah, nak alam sampik langkah tatumbuak. Sulik batenggang bakalaka, badan disisiah urang banyak. Dangalah pantun urang dulu: Dek ribuik rabahlah padi, dicupak datuak Tumangguang, kalau iduik indak babudi, duduak tagak kumari cangguang. Babelok babilin-bilin, di cako padi ka tabik, dek elok urang tak ingin, dek baso urang manggarik. Kok tumbuah ba induak samang, tenggang amanah kabinaso, pitaruah dipaliaro, martabat dijunjuang tinggi, caliakkan raso budi baiak. Ijan samantang urang lah picayo, awak kuli disangko toke, ba’a kalatiak ujuang jari, angek lah tagah dari cangkia. 


Nyampang anak iduik di rantau, agak-agak di kampuang urang, bumi dipijak usah lambang, lauik ditampuah jan bariak, manyanguak indak mangaruahi. Turuik-kan adaik caro sinan, isi cupaknyo nan tatagak, tiru ragian nan takambang. Kok bakato di bawah-bawah, usah pangieh jo panggisia, kecek maikua itiak jantan. Lah nyato si pontong tak bajari, cincin ameh baparagokan. Urang lah mati indak makan, rimah disapu ka halaman, pantangkan bana tu nak kanduang. 
Mambunyikan tipi jo radio, usah sahabiah-habiah puta, tenggang subalah-manyubalah. Mungkin anaknyo baru lalok, tagaduah urang sadang damam, pikiran samak-samak ibo. Samantang awak naiak honda, kanalah urang jalan kaki, kanai potong indak mamba’a, nak nan bedo kabuik di balakang, bunyi knalpotnyo nan manyeso. Kasimpulannyo, walau binalu nan tatuduah ambiak ibaraik jo tibarau usah manari di ateh bangkai, Ayah tak suko tantang itu.

O… nak kanduang badan dek Ayah, lah panjang Ayah batutua, bajelo kisah tafsiran, mangaji rasio alam. Tapi ba’awal kato bamulai, Ayah bukanlah cadiak pandai, buto dalam pangatahuan, rabun di tantang pangalaman. Mako, ibaraik si buto dapek gajah. Nan taresek baru ikuanyo, alunlah tubuah sabatangnyo. Kok lai namuah mambaco, nak manyimak mamparatikan, di alam kuliliang kito nagko, batabua suri tauladan, banyaklah contoh jo ibaraik. Jo kaharibaan bisa disauak, paham di batin manampuangkan, sinan basuo lubuak ilmu,  aia janiah, sayak nan landai tampek baranang aka budi. Dek sabab karano itu, rajin-rajin anak baguru, maliek bayang nan tasirek. Cubolah jawab tako-taki, kiat isyarat dari alam dan itu anjuran dalam syarak. Tuhan bana nan manyuruahkan, batanyo Allah jo firman-Nyo:

Tidak ada komentar:

Posting Komentar